Europa zoekt evenwicht: bescherming zonder belemmering

17 november 2025

AI staat volop in de aandacht: van kansen voor innovatie tot zorgen over veiligheid en regelgeving. Maar wat speelt er nu écht in Europa?

De Europese Commissie wil de invoering van de AI-verordening – een van de strengste en meest ambitieuze AI-regels ter wereld – vertragen, zodat bedrijven meer duidelijkheid krijgen en de naleving werkbaarder wordt. Deze vertraging maakt deel uit van een breder vereenvoudigingspakket dat op 19 november wordt gepresenteerd. Volgens Eurocommissaris Henna Virkkunen (Techsoevereiniteit, Veiligheid en Democratie) wil de Commissie daarmee de administratieve druk verminderen, zonder de kernprincipes van de AI-verordening op te geven.

Dit artikel verklaart waarom Brussel de invoering van de AI-verordening tijdelijk wil afremmen en welke belangen daarbij meespelen. Ik beschrijf hoe de Europese Commissie onder druk staat van de Verenigde Staten en grote technologiebedrijven. Daarna belicht ik de praktische obstakels bij naleving en de plannen om verplichtingen voor hoog-risico-AI-systemen uit te stellen. Ook komt aan bod hoe bedrijven als Meta en Apple waarschuwen voor een groeiende technologische kloof. Tot slot lees je hoe Europa probeert bescherming en innovatie in evenwicht te houden om zijn technologische toekomst veilig te stellen.

Toenemende druk op Brussel

De beslissing om de invoering van de AI-verordening te vertragen volgt op maandenlange druk van grote technologiebedrijven^[1] en de Amerikaanse regering^[2]. Zij waarschuwen dat te strikte of te snel ingevoerde regels innovatie kunnen afremmen en Europa op achterstand kunnen zetten.

Volgens bronnen binnen de Commissie wil Brussel hiermee laten zien dat Europa niet vijandig staat tegenover innovatie en zijn concurrentiepositie wil versterken. De AI-verordening, die sinds 2024 gefaseerd in werking treedt, legt strikte verplichtingen op aan exploitant en aanbieders van AI-systemen. Die verplichtingen zijn afhankelijk van de risico’s die deze systemen kunnen opleveren voor onder meer gezondheid, veiligheid en grondrechten. Hoewel de EU haar aanpak presenteert als een waarborg voor vertrouwen en ethiek, ervaren bedrijven – van start-ups tot Big Tech – de wet als complex en tijdrovend.^[3]

Volgens commissaris Virkkunen vormt het gebrek aan technische normen (standaarden) een belangrijk obstakel voor de naleving van de wet. Zonder deze normen weten bedrijven niet precies hoe zij aan de wettelijke eisen moeten voldoen:

“We moeten kijken hoe we de juridische zekerheid kunnen creëren voor onze industrieën. De standaarden zijn er nog niet, maar bedrijven moeten wel beginnen met naleving”, zei zij op de Web Summit in Lissabon.^[4]

Daarom overweegt de Commissie een tijdelijke pauze of uitstel van bepaalde verplichtingen, met name voor de zogenoemde hoog-risico AI-systemen. In conceptvoorstellen wordt zelfs gesproken over een overgangsperiode van één jaar, waardoor nationale autoriteiten pas vanaf augustus 2027 boetes mogen opleggen voor overtredingen.

Tegelijkertijd waarschuwt de Raad van Europa, via mensenrechtencommissaris Michael O’Flaherty, dat versoepling niet mag leiden tot een uitholling van de beschermingsprincipes:

“Laten we niet toegeven aan de techlobby ten koste van onze veiligheid”, aldus O’Flaherty.^[5]

Daarmee benadrukt hij de kern van het debat: de noodzaak om versoepeling mogelijk te maken zonder dat dit ten koste gaat van het vertrouwen in Europa’s rol als hoeder van fundamentele rechten.

Meta waarschuwt voor technologische kloof

Het debat over aanpassing van de regels komt op het moment dat technologiebedrijven als Meta en Apple al maatregelen nemen om risico’s te beperken.^[6] Volgens Rob Sherman, plaatsvervangend chief privacy officer bij Meta, dreigt hierdoor een digitale kloof tussen Europa en de rest van de wereld:

“Als rechtsgebieden ons geen duidelijkheid geven over wat wordt verwacht, wordt het moeilijker om de meest geavanceerde technologieën beschikbaar te stellen”.^[7]

Meta wijst erop dat modellen die niet met Europese data worden getraind, minder goed omgaan met lokale talen, culturele context en maatschappelijke nuances. Daardoor kunnen Europese gebruikers rekenen op minder nauwkeurige of minder bruikbare AI-diensten. Dat effect is al zichtbaar: de Meta AI-assistent en de nieuwste Ray-Ban Meta-bril zijn nog niet beschikbaar in de EU, maar wel in landen als de VS en Australië.^[8] Ook Apple heeft delen van zijn Apple Intelligence-suite niet in de EU uitgebracht vanwege eisen uit de Digital Markets Act (DMA).^[⁹^]

Zoektocht naar werkbaar tempo

De Europese Commissie benadrukt dat zij niet ‘buigt’ voor externe druk, maar zoekt naar een werkbaar tempo tussen innovatie en bescherming. De Digital Omnibus Package, waarvan de AI-verordening slechts één onderdeel vormt, omvat ook wijzigingen in datawetgeving en cybersecurityregels om het leven van bedrijven makkelijker te maken.^[10]

Volgens Virkkunen blijft de EU volledig toegewijd aan de principes van veiligheid, transparantie en mensgerichtheid, maar is juridische voorspelbaarheid nu essentieel om de Europese industrie concurrerend te houden tegenover de VS en China.^[11] Door de invoering te faseren en boetes pas later op te leggen, wil Brussel voorkomen dat bedrijven worden gestraft voor nalevingsproblemen die voortkomen uit ontbrekende uitvoeringsstandaarden.

Wat staat er op het spel

De discussie draait uiteindelijk om een fundamentele balans: kan Europa zijn burgers beschermen zonder innovatie te verstikken? Of zal de combinatie van streng toezicht en trage besluitvorming ertoe leiden dat Europese bedrijven achterblijven bij Amerikaanse en Chinese concurrenten?^[12]

Als de EU de juiste balans weet te vinden, ontstaat een technologisch ecosysteem dat zowel innovatief als betrouwbaar is, een model dat wereldwijd navolging kan krijgen. Maar als die balans doorslaat naar overregulering of langdurige onzekerheid, komt een bredere strategische realiteit scherp in beeld: Europa is nu al sterk afhankelijk van buitenlandse AI-technologie. De belangrijkste modellen en infrastructuren worden in de Verenigde Staten ontwikkeld, waardoor de EU slechts beperkt invloed heeft op de koers van deze technologie. Wanneer Europese regels te complex of onvoorspelbaar worden, groeit die afhankelijkheid verder. Innovatie verplaatst zich dan sneller naar landen waar de regelgeving helderder is en ontwikkelprocessen minder worden belemmerd. Daarmee verschuift de technologische macht nog verder weg van Europa, juist op het moment dat de EU meer grip probeert te krijgen op deze systemen.

Kortom

De Europese Commissie probeert met het vereenvoudigingspakket een middenweg te vinden: bescherming behouden en innovatie mogelijk maken. De komende maanden zullen uitwijzen of deze koerswijziging de kloof tussen beleid en praktijk kan overbruggen, of juist bevestigt dat Europa nog steeds worstelt met de vraag hoe het een technologische supermacht wil zijn, zonder zijn eigen regels te breken.

Op 19 november 2025 presenteert de Commissie haar Digital Omnibus met gerichte aanpassingen aan de AI-verordening. Die datum is relevant omdat de Commissie dan naar verwachting beslist over het pakket dat de juridische duidelijkheid en nalevingslast moet verbeteren (mogelijk inclusief overgangsperiode richting 2027). Wat daar wordt vastgesteld bepaalt het tempo waarin bedrijven zich in 2026-2027 op hoog-risicoverplichtingen kunnen voorbereiden.

^[1] Reuters, EU weighs pausing parts of landmark AI Act in face of US Big Tech pressure – FT reports, 7 november 2025. Beschikbaar via: https://www.reuters.com/business/eu-weighs-pausing-parts-landmark-ai-act-face-us-big-tech-pressure-ft-reports-2025-11-07/.

^[2] The Guardian, EU could water down AI Act amid pressure from Trump and big tech, 7 november 2025. Beschikbaar via: https://www-theguardian-com.translate.goog/world/2025/nov/07/european-commission-ai-artificial-intelligence-act-trump-administration-tech-business?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=nl&_x_tr_hl=nl&_x_tr_pto=sc.

^[3] EU AI Champions Initiative, beschikbaar via: https://aichampions.eu/#stoptheclock;Heise Online, Almost 50 European company bosses call for pause in AI Act implementation, 3 juli 2025. Beschikbaar via: https://www.heise.de/en/news/Almost-50-European-company-bosses-call-for-pause-in-AI-Act-implementation-10474298.html?utm_source=chatgpt.com;
Financial Times, Meta warns EU Regulatory efforts risk bloc missing out on AI Advances, 23 juli 2025. Beschikbaar via: https://www.ft.com/content/3c9d4172-91c0-417a-b347-00b4a9aee892.
^[4] Euronews, EU Tech Chief eyes AI Act amendments to create legal certainty, 12 november 2025. Beschikbaar via: https://www.euronews.com/my-europe/2025/11/12/eu-tech-chief-eyes-ai-act-amendments-to-create-legal-certainty.
^[5] Euronews, EU Tech Chief eyes AI Act amendments to create legal certainty, 12 november 2025. Beschikbaar via: https://www.euronews.com/my-europe/2025/11/12/eu-tech-chief-eyes-ai-act-amendments-to-create-legal-certainty.

^[6] Financial Times, Meta warns EU Regulatory efforts risk bloc missing out on AI Advances, 23 juli 2025. Beschikbaar via: https://www.ft.com/content/3c9d4172-91c0-417a-b347-00b4a9aee892.

^[7] Financial Times, Meta warns EU Regulatory efforts risk bloc missing out on AI Advances, 23 juli 2025. Beschikbaar via: https://www.ft.com/content/3c9d4172-91c0-417a-b347-00b4a9aee892.

^[8] Financial Times, Meta warns EU Regulatory efforts risk bloc missing out on AI Advances, 23 juli 2025. Beschikbaar via: https://www.ft.com/content/3c9d4172-91c0-417a-b347-00b4a9aee892.
^[9] Apple, The Digital Markets Act’s impacts on EU users, 24 september 2025. Beschikbaar via: https://www.apple.com/newsroom/2025/09/the-digital-markets-acts-impacts-on-eu-users/.
^[10] Het maatregelenpakket (“Digital Omnibus”) gaat op vier gebieden: bescherming van data, regels voor het gebruik van data, cybersecurityincidenten, en regulering van AI. Zie onder andere: Bird & Bird, EU Digital Omnibus: Resetting Europe’s digital rulebook, 12 november 2025. Beschikbaar via: https://www.twobirds.com/en/insights/2025/eu-digital-omnibus-resetting-europes-digital-rulebook#:~:text=What%20is%20the%20Digital%20Omnibus,complex%2C%20and%20difficult%20to%20navigate;
Euronews, EU Tech Chief eyes AI Act amendments to create legal certainty, 12 november 2025. Beschikbaar via: https://www.euronews.com/my-europe/2025/11/12/eu-tech-chief-eyes-ai-act-amendments-to-create-legal-certainty.