Privacyvragen bij het Volkskrant artikel over inzage in het adoptiedossier

https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/geadopteerden-mogen-eigen-dossier-niet-inzien-zonder-instemming-adoptieouders~b1faeac6/

Dit artikel uit de Volkskrant van 1 oktober jl. roept de vraag op of niet voor de zoveelste keer, met een onterecht beroep op de AVG, wordt gesteld dat iets niet mogelijk is terwijl de AVG geen of minder belemmeringen opwerpt.

Het Volkskrantartikel:

Volgens dit artikel geeft de Centrale Autoriteit Internationale Kinderaangelegenheden, een onderdeel van het Ministerie van Justitie (hierna: Centrale Autoriteit) adoptiekinderen in verband met de privacy van hun adoptieouders geen inzage in (gedeelten van hun) dossier zonder instemming van deze ouders.

Ook dient het kind volgens het artikel de adoptieouders om een zienswijze over de inzage te vragen omdat de Centrale Autoriteit geen toegang heeft tot de Basisregistratie Personen.

En in het artikel antwoordt het ministerie van Justitie en Veiligheid desgevraagd; ‘Als onduidelijk is hoe adoptieouders denken over inzage, wordt het belang van de geadopteerde afgewogen ‘tegen de mate van privacyschending’ van de ouders. ‘In de meeste gevallen (cursivering van mij: IS) leidt dit ertoe dat delen van het dossier van inzage worden uitgesloten’.

Voor adoptiekinderen die in een onveilig gezin terecht zijn gekomen en bijvoorbeeld met seksueel misbruik door een ouder te maken hebben gehad, is het bovenstaande uiteraard hard te verteren. Zij willen weten wat destijds de uitkomst van de screening van de ouders was (en of de Centrale Autoriteit destijds al dan niet terecht toestemming voor de adoptie heeft gegeven). Daarnaast is een zienswijze vragen aan hun adoptieouders voor hen vaak, omdat bijvoorbeeld het contact is verbroken, geen optie.

Vragen en opmerkingen

Het standpunt van de Centrale Autoriteit komt naar ik vermoed niet volledig uit dit artikel naar voren. Hoewel hierdoor een oordeel vanuit de privacy optiek wat moeilijk te geven is, roept het standpunt bij voorbaat wel enkele vragen en opmerkingen op.

Op grond van artikel 15 lid 4 AVG mag inderdaad geen kopie van ‘de persoonsgegevens’ worden verstrekt, indien daarmee afbreuk aan de ‘rechten en vrijheden’ van anderen zou worden gedaan. Volgens de richtsnoeren van de EDPB valt het recht op bescherming van persoonsgegevens, i.c. die van de adoptieouders, onder deze rechten en vrijheden. Er moet dan, zoals het Ministerie ook zelf aangeeft, een proportionaliteitstoets plaatsvinden. In het geval van Sam uit het artikel die volgens haar door haar adoptievader werd misbruikt, moet deze toets nog plaatsvinden. Mocht de Centrale Autoriteit inderdaad voldoende duidelijkheid over dit misbruik hebben, dan valt toch moeilijk voor te stellen dat de privacybelangen van haar adoptievader zwaarder zouden wegen dan het belang van Sam bij inzage. De afweging zou mijns inziens in lijn moeten zijn met de afweging die de wetgever in het kader van het Besluit verplichte meldcode huiselijke geweld en kindermishandeling maakte. En zou ook niet, hoewel de verzoeker inmiddels volwassen is, artikel 3 uit het Kinderrechtenverdrag bij de afweging betrokken moeten worden? Op grond van dit artikel dienen de belangen van het kind de eerste overweging te zijn. Wellicht zou dat ertoe leiden dat niet meer in de meeste gevallen delen van het dossier van inzage worden uitgesloten.

En is het inderdaad een verplichting van het adoptiekind om voor de zienswijze van de ouders zorg te dragen? De AVG geeft daar, anders dan in het artikel gesteld wordt, geen uitsluitsel over. Artikel 4:8 Algemene wet bestuursrecht die hier van toepassing is, echter wel. Op grond van dat artikel dient het bestuursorgaan een andere belanghebbende dan de aanvrager die mogelijk bezwaar heeft tegen de gevraagde beschikking, in de gelegenheid te stellen zijn zienswijze naar voren te brengen. Niet alle bestuursorganen zullen toegang tot de Basisregistratie personen hebben, maar toch dienen zij aan dit artikel te voldoen. Waarom zou dat niet voor de Centrale Autoriteit gelden? Daarnaast is het in dit soort gevallen vaak mogelijk dat het kind de contactgegevens aan de Centrale Autoriteit verstrekt zodat die vervolgens weer contact met de adoptieouders kan opnemen. Het is mijns inziens dus juridisch onjuist het adoptiekind een dergelijke verplichting op te leggen. Dat bij een dergelijke verplichting gezien de vaak precaire familiesituaties ook de nodige morele vraagtekens gezet kunnen worden, mag duidelijk zijn.

Tenslotte de vraag of aspirant-adoptieouders bij voorbaat toestemming kunnen geven voor het delen van hun persoonlijke informatie als hun adoptiekind 18 jaar is geworden. Daar lijkt de AVG inderdaad aan in de weg te staan, aangezien de adoptieouder voor adoptie toestemming van de overheid dient te krijgen en daarmee een afhankelijkheidsrelatie heeft. Van een vrijelijk verkregen toestemming zal dus geen sprake kunnen zijn.