De verschillende rollen van de boa

Bij de verwerking van (persoons)gegevens door boa’s moet rekening worden gehouden met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) én de Wet politiegegevens (Wpg). Zo heeft een boa de AVG-pet op als hij persoonsgegevens verwerkt in het kader van toezichtstaken en heeft hij de Wpg-pet op als hij zich met opsporingstaken bezighoudt. In de praktijk kunnen zich echter situaties voordoen waarbij toezicht overgaat in opsporing, bijvoorbeeld als er tijdens een inspectie een strafbaar feit wordt geconstateerd. Zo lopen opsporing (Wpg) en toezicht (AVG) al gauw in elkaar over, terwijl het scheiden van gegevensverwerking noodzakelijk is om onrechtmatige gegevensverwerking te voorkomen.

Lex Digitalis verzorgde 23 september 2021 een webinar over het onderwerp en gaf daarbij praktijkvoorbeelden. Lees hier meer over de naleving van de Wpg en de AVG in de verschillende rollen van de boa.

Een voorbeeld uit de praktijk
Het hoofd van een middelbare school meldt regelmatig aan de leerplichtambtenaar dat Jeroen (13 jaar) zonder opgaaf van reden alweer een dag niet op school is. De leerplichtambtenaar spreekt herhaaldelijk met het hoofd, Jeroen en zijn ouders. Hij probeert Jeroen te bewegen regelmatig op school te zijn. De leerplichtambtenaar bespreekt de situatie van Jeroen in het sociaal wijkteam. Het dossier van de leerplichtambtenaar wordt steeds omvangrijker (meldingen van het hoofd, de verslagen van de gesprekken met het hoofd, Jeroen, zijn ouders en de partners in het wijkteam, daarnaast nog interne notities over de casus en brieven). Om de ouders van Jeroen te bewegen Jeroen regelmatig deel te laten nemen aan het onderwijs legt het College van B&W een last onder dwangsom op (100 euro per dag afwezigheid). Nadat het een periode beter ging, is Jeroen zonder opgaaf van reden ineens 2 weken niet op school. De ouders van Jeroen ontvangen dan een dagvaarding van de Officier van Justitie. In dit voorbeeld gaat toezicht (AVG) over in opsporing (Wpg). Welk regime (AVG of Wpg) is van toepassing op deze verwerkingen?

Twee petten problematiek
Ondanks dat de leerplichtambtenaar twee op petten heeft, dient hij altijd te kiezen voor de AVG óf de Wpg bij het verwerken van gegevens. De AVG en Wpg zijn namelijk nooit beide op een verwerking van toepassing, omdat ze elkaar wederzijds uitsluiten. Het is daarom belangrijk voor boa’s om te weten welk regime van toepassing is om onrechtmatige gegevensverwerking te voorkomen. Het is daarvoor essentieel dat de boa’s in kaart brengen welke werkzaamheden zij uitvoeren en onder welk wettelijk regime die werkzaamheden vallen. Voor het verwerken van politiegegevens gelden namelijk andere regels dan voor persoonsgegevens. Op sommige punten is bijvoorbeeld de Wpg een strenger regime dan de AVG. Daar is ook reden toe, omdat de gevolgen voor de personen waar gegevens van worden verwerkt zeer ingrijpend kunnen zijn (vervolging, veroordeling).

Van toezicht naar opsporing?
In het voorbeeld gaat toezicht (AVG) over in opsporing (Wpg). Mag de leerplichtambtenaar dan de gegevens verkregen vanuit toezicht gebruiken voor opsporing? Het antwoord is: ja. Als een toezichthouder gegevens wil delen met zichzelf met de opsporingspet op, dan kan dat door aangifte te doen of een ambtelijk verslag op te maken in het systeem van de toezichthouder. Ook moet de informatie die aanleiding was om uiteindelijk het strafbare feit te constateren meegenomen worden in het proces-verbaal dat de opsporingsambtenaar opmaakt. Wordt dit niet correct gedaan dan is de grondslag van voor de vervolging van het strafbaar feit dus niet rechtmatig. Vanaf het moment dat bij het houden van toezicht blijkt dat er aanleiding bestaat voor een strafrechtelijk onderzoek, valt de verwerking van gegevens in het kader van dat onderzoek onder de reikwijdte van de Wpg.

Op een deel van de gegevens zijn dus tegelijk beide regimes van toepassing. In het begin van het voorbeeld hebben we gezien dat het schoolhoofd de leerplichtambtenaar informeert.  Deze verwerking valt dus onder de AVG. De leerplichtambtenaar kan echter ervoor kiezen om deze meldingen te verwerken in zijn proces-vervaal. Zodra deze gegevens in het proces-verbaal belanden zijn dat echter wel Wpg gegevens, maar dat maakt de meldingen van het schoolhoofd aan de leerplichtambtenaar nog niet direct een gegeven dat in het kader van opsporing wordt verwerkt.  Zodra deze gegevens in het proces-verbaal belanden, valt deze verwerking wel onder de Wpg.

En andersom…?
Een boa mag ook opsporingsgegevens voor toezicht gebruiken, zolang de gegevens door de boa zelf zijn verzameld én voor zover het toezicht binnen hetzelfde boa-domein plaatsvindt.[1] De verstrekking kan echter alleen in overeenstemming met de officier van justitie (OvJ).[2] De OvJ kijkt vooral naar de afstemming tussen de strafrechtelijke en bestuursrechtelijke afdoening, naar de afstemming met het verstrekken van strafvorderlijke gegevens en de opsporing van strafbare feiten.

Voorkom onrechtmatige gegevensverwerking
In de praktijk komt het regelmatig voor dat tijdens het toezichthouden de boa ineens overgaat naar opsporing. Dit heeft grote gevolgen voor het verwerken van gegevens. Het is daarom van groot belang om tijdens je werkzaamheden zo helder mogelijk te houden welke pet je op hebt als boa. Een mogelijke oplossing zou een gescheiden opslag van politiegegevens en persoonsgegevens zijn. Scheiden kan bijvoorbeeld door de gegevens in twee verschillende databases vast te leggen, of door deze binnen één database te voorzien van een label ‘toezicht’ of ‘opsporing’. Feit blijft dat er extra aandacht nodig is voor gegevenswerking door boa’s.

Veel organisaties stoeien met casussen en vragen die zich precies op dat snijvlak van de AVG en Wpg begeven. Misschien herkent u dit wel? Om handvatten te geven, hebben we daarom ook een drieluik aan Wpg webinars georganiseerd.

Heb je die gevolgd, maar heb je toch nog vragen? Of was je niet aanwezig, maar wil je wel inhoudelijk sparren? Neem dan vrijblijvend contact met ons op. Lex Digitalis heeft veel ervaring met naleving van de Wpg en denkt graag me u mee!

[1] Artikel 7 Bpg Boa.
[2] De boa met een opsporingspet voert zijn werk uit onder het gezag van de officier van justitie.